به کوروش به آرش به جمشیدقسم

به نقش ونگارتخت جمشیدقسم

که ایران،قلب وخون من است

گرفته زجان ازوجودمن است

بخوانیم این جمله درگوش باد

چوایران نباشد تن من مباد

باسلام به همه دوستانی که ازاین وبلاگ دیدن میکنن.

امیدوارم مطالب این وبلاگ برای شما مفیدواقع بشه ونهایت استفاده

 راازاین مطالب ببرید

 وضمنابرای بهترشدن وبلاگ به نظرات شمادوستان احترام

 میذارم.پس نظریادتون نره

باتشکر

قلعه تاریخی بمپور

بمپور در 22 کیلومتری غرب ایرانشهر قرار گرفته و رودخانه با اهمیت بمپور که ازکوه‌های شمال‌شرقی ایرانشهر سرچشمه می‌گیرد، از جنوب بمپور به طرف غرب جریان می‌یابد و در انتها به هامون جازموریان می‌ریزد و ناحیه‌ی جلگه‌ای‌ست که 510 متر ازسطح دریا ارتفاع دارد و ارتفاعاتی در حدود 1700 متر زمــــین‌های جنوبی آن را پوشانده است. آب و هوای آن به طور کلی گرم و نسبتا مرطوب است و بازدید از این مکان بهتر است، در فصل پاییز و زمستان صورت بگیرد زیرا از اردیبهشت ماه هوای این منطقه به شدت گرم میباشد.

قلعه بمپور، در 24 کیلومتری غرب ایرانشهر ،در بخش بمپور و در یک کیلومتری شمال شهر بمپور قرار دارد و بر روی یک تپه مصنوعی بلند با ارتفاع 80 متر و با مصالحی از خشت و گل ساخت شده‌است و معروفترین قلعه بلوچستان است که زمانی بسیار طولانی مرکز حکومت کرمان و بلوچستان بوده‌است.

کُهن دژ بلوچستان سال هاست سر در گریبان دارد و روی از نخلستان های پایین دست برگردانده وهر بیگاه که

 خورشید با ترحمی آشنا سرخابی ترین بوسه اش را بر لب های ترک خورده و تفتیده زمین میزند ؛ آه از نهاد این

 کُهن دژ راست قامت بلند می شود ، مرثیه ای به قدمت اصالت مردمان بلوچ و به غم انگیزی بغض باد که گاه و

 بیگاه چنگ بر پیکر بی جان قلعه میزند . گویی درجستجوی راز سر به مُهریست که در دل این پیرِخفته مدفون

 شده است و این تصویر آشنای کودکان پابرهنه ایست که قلعه بُمپور ، در غیاب مزارع سرسبز و نهرهای خروشانِ

 سال های نه چندان دور تنها مأمن شان شده است.دخترکانی که دوچ لباس هاشان در بازی لِی لِی به رقص در

 می آید و شوری در دل قلعه کهنسال می اندازد و پسرکان چالاکی که گرُمب گرُمب جَست و خیزشان تداعی

 حماسه های سالهایی ست که برج و باروهای سر به فلک کشیده قلعه ، سایه گستر گندم زارهای اطراف و مانع

 بلند پروازی تیر زبردست ترین کمانداران دژخیمان مکران زمین بود . کودکان بی خبر از اسرار این پیردژ خفته و

 خموش و سرخوش از نوازش نسیم تب دارِ عصرگاهی در سراشیب دامن پر مِهر قلعه ، خنده هایشان را به دست

 باد می سپارند . شب دامن پر ستاره اش را چون دوچ پلیوار بر فراز قلعه می گستراند ، گوات مستانه خود را بر

 روی تپه ماهورهای طلایی می ساید و خرامان خرامان لابه لای نخل هایی که چون سربازان فدایی شاه دژ کویر

 دوچاپی می رقصند ، گم می شود . قلعه بن پور این کهن دژ باستانی بلوچستان به راستی چیزی جز تلی از

 خاک نخواهد بود اگر با دیدنش درنگ نکنیم و نیندیشیم ، ویرانه ای بیش نخواهد بود اگر نتوانیم با این میراث

 نیاکانمان ارتباط تاریخی و معنوی برقرار کنیم و پرده از اسرارش بر داریم . 

ابوبکر نرماشیری. تیر 1394

فرهنگ سامره (مرحله دوم ) هزاره ششم ق.م)

در پی دوره حسونا استقرارهایی دائمی برای نخستین بار در سرتاسر بین النهرین بوجود آمد به مراحل آغازین این تحولات فرهنگ سامره نام نهاده اند چرا سفال منقوش و جالب این دوره اولین بار در یکی از قبرستان های پیش از تاریخ شهر سامره کشف شد. سفال سامره هم از نظر تزئین هم از لحاظ شکل بسیار استادانه ساخته شده است. تزئین این سفالینه ها شامل نقوش هندسی، گیاهی و انسانی است. فرهنگ سامره ظاهرا متکی بر کشاورزی آبی بوده است. با توجه به شواهد موجود دراین دوره کانالهایی برای آبیاری مزارع ایجاد شده بود. سامره ای ها اولین گروههای اجتماعی بودند که آگاهانه تکنیک های آبیاری را به کار گرفتند؛ زیرا در غیر این صورت شرایط آب و هوایی منطقه اجازه سکونت موثر را به آنها نمی داد. آنها همچنین رکن اصلی انتشار کشاورزی آبی در زمین های صحرایی جنوب بودند.

در این دوره همچنین اهلی کردن کامل حیوانات (گاو، گوسفند، بز، خوک و سگ) دیده می‌شود. از این دوره دهکده های حفاری شده اند که دارای دیوار و خندق تدافعی بوده اند و همچنین برای اولین بار در معماری از خشت استفاده می شود؛ البته خشت ها در این دوره به اشکالی چون استوانه ساخته می شدند. نقشه خانه ها در این دوره (محوطه های صوان و چغامامی ) کاملاً راستگوشه اند اما اتاق ها به گونه تعجب آور کوچک بودند. استفاده از جزرها در نمای بیرونی دیوارها، گوشه‌ها و محل اتصال دیوارها ، که بعدها به صورت یکی از ویژگی های اصلی معماری مذهبی در سرتاسر بین النهرین در می آید، برای نخستین بار در این دوره آغاز شد. این گونه جزرها نخست جنبه کاربردی داشتند، اما بتدریج در ساحتمان معابد شکل تزئینی به خود گرفتند.

شناخت مالکیت خصوصی از طریق حضور مهرهای مسطح در محوطه های حسونایی و سامری میسر شده است. یکی از ویژگی های غیر متعارف در محوطه های سامری، گوناگونی فوق العاده در تندیس های گلی انسان است

تپه حسونا در 35 کیلومتری جنوب موصل قرار دارد و در طی سالهای 41-1943 به سرپرستی ستون لوید و فواد صفر حفاری شد در قدیمترین لایه (Ia) ، بقایای سه لایه استقرار اردوگاهی همراه با سفال خشن و بیشتر به شکل ظروف انباری به دست آمد که نشان دهنده یک اجتماع کشاورز اولیه عصر نوسنگی است، اجتماعی که به احتمال در آلاچیق یا چادر می زیسته اند زیرا هیچ اثری از معماری در آن لایه ها مشاهده نشده است. اما بر بالای این استقرار بدوی، شش لایه ساختمانی قرار داشت که بناهای هر لایه بهتر و بزرگتر از بناهای پیشین (Ib-VI) ساخته شده بود. در این زمان غلات در کندوهای بزرگ گلی انبار می کردند که تا دهانه در زیر زمین قرار داشت. پاره ای از اشیاء مورد استفاده عبارت بودند از : هاون های سنگی، تیغه های داس از سنگ چخماق، کج بیل های سنگی، سردوک های گلی و تندیس ها ی زمخت. در زیر خانه ها خمره های بزرگ محتوی اسکلت کودکان و هدایا کشف شده است. افراد بالغ یا در گوشه ای از اتاق بر روی هم دفن می شدند یا آنها را بدون تشریفات ، درون خمره های گلی می انداختنا یا در قبور سنگی و بدون هدایای تدفینی معمول، به خاک می سپردند.

دشت فریم یکی از قسمت های مهم دودانگه ساری به شمار می رود که از این شهر در منابع تاریخی کهن به نام پَریم یا جبال قارن یاد شده است. در عصر اسپهبدان وقایع و رویدادها و فراز و فرود‌های فراوانی به خود دیده است. ابن اسفندیار تبرستان را به ارتفاعات البرز و نواحی جنوبی دریای مازندران محدود دانسته است. وی در بیان نامه تنسر به طور جزیی تر از رویان، رستمدار، مازندران، فرشوادگر، پیروزکوه، قصران و دنباوند نیز نام برده است. این محدوده شامل آمل، ساری ناتل، چالوس و کلار، کجور و فریم و تمیشه می شود (ابن اسفندیار، 1366: 74). مورخان و جغرافیانویسان قرون اولیه اسلامی و مورخان طبری رشته کوههای شرقی البرز را پایگاه و مقر دو خاندان قارن و باوند بر شمرده اند. و بدین سبب آنان را گرشاه و ملوک الجبال خوانده اند. همچنین از فریم یا پریم به عنوان دژ یا شهری در کوه قارن یاد کرده اند که گویا مرکز فرماندهی این دو خاندان بوده است.

مادام ژان دیولافوا همسر مارسل اوگوست دیولافوا (۱۸۴۳ـ ۱۹۲۰)، مهندس راه و ساختمان و باستان شناس فرانسوی بود ، برای تهیه مقدمات کاوشهای باستانشناسی در شوش به سال 1883 م . / 1301 هـ . ق . ، وارد ایران شد .

او و همسرش از سوی دولت فرانسه برای انجام کاوش های باستان‌شناسی سه بار به ایران سفر کردند .

 تندیسک‌های ونوس در پیشاتاریخ

از دوران پارینه‌سنگی(عصر حجر قدیم) در مکان‌های مختلف جهان، زن‌-تندیسک‌هایی سنگی یا استخوانی به‌دست آمده، که باستان‌شناسان آنها را به‌اسم ونوس خوانده‌اند. ونوس رومی، همذات آفرودیته‌ی یونانی، خدایبانوی عشق و در اصل، نماد حاصلخیزی و باروری طبیعت بود؛ او خدایبانوی حامی صیفی‌ها، خدایبانوی ملوانان و خدایبانوی ساحران بود. در روم باستان، سنگ سیاهی (هوسترولیتوس) پیدا کرده بودند که روی آن تصویر دهانی نقش شده بود، و گمان داشتند که این سنگ از آسمان بر زمین افتاده و مظهر مادر/خدایبانوی تمامی خدایان و آدمیان است، و آن را ونوس سیاه، ونوس مِلِنیس یا ونوس شبانه می‌خواندند. این‌همه موجب شد که زن ـ تندیسک‌های پیشاتاریخ را ونوس بخوانند.

نوروز، از جشن‌های باستانی ایرانیان است. در زمانهای کهن،

 جشن نوروز در نخستین روز فروردین (معمولاً مطابق با ??

 مارس) آغاز می‏شد، ولی مشخص نیست که چند روز طول

 می‏کشیده‏است. در بعضی از دربارهای سلطنتی جشن‏ یک

 ماه ادامه داشته ‌است. مطابق برخی از اسناد، جشن

 عمومی نوروز تا پنجمین روز فروردین برپا می‏شد، و جشن

 خاص نوروز تا آخر ماه ادامه داشت. شاید بتوان گفت، در طی

 پنج روز اول فروردین جشن نوروز جنبه ملی و عمومی داشت،

 در حالیکه طی باقیمانده ماه، هنگامی‏که پادشاهان مردم

 عادی را به دربار شاهنشاهی می‏پذیرفتند جنبه خصوصی و

 سلطنتی داشت.

جشن نوروز از آیین‌های باستانی و ملی ایرانیان می‌باشد.

 جزئیات چگونگی این جشن تا پیش از دوره هخامنشیان بر ما

 پوشیده‌است. در اوستا نیز هیچ اشاره‌ای به این جشن

 نشده‌است. همچنین از دید مذهب و باورهای دینی ایرانیان

 باستان در ارتباط با این جشن اطلاعاتی در دست نیست.

 اگرچه مطالبی کلی در تعداد اندکی از کتابهای نوشته شده در

 روزگار ساسانیان درباره جشن نوروز وجود دارد.

با استناد بر نوشته‌های بابلیها، شاهان هخامنشی در طول

 جشن نوروز در ایوان کاخ خود نشسته و نمایندگانی را از

 استان‌های گوناکون که پیشکش‌هایی نفیس همراه خود برای

 شاهان آورده بودند می‌پذیرفتند. گفته شده که داریوش کبیر،

 یکی از شاهان هخامنشی (??? - ???)، در آغاز هر سال از

 پرستشگاه بأل مردوک، که از خدایان بزرگ بابلیان بود دیدن

 می‌کرد.

همچنین پارتیان و ساسانیان همه ساله نوروز را را با برپایی

 مراسم و تشریفات خاصی جشن می‌گرفتند. صبح نوروز شاه

 جامه ویژه خود را پوشیده و به تنهایی وارد کاخ می‌شد. سپس

 کسی که به خوش قدمی شناخته شده بود وارد می‌شد. و

 سپس والامقام‌ترین موبد در حالی که همراه خود فنجان، حلقه

 و سکه‌هایی همه از جنس زر، شمشیر، تیر و کمان، قلم،

 مرکب و گل داشت در حین زمزمه دعا وارد کاخ می‌شد. پس از

 موبد بزرگ ماموران حکومت در صفی منظم وارد کاخ شده و

 هدایای خود را تقدیم شاه می‌کردند. شاه پیشکش‌های نفیس

 را به خزانه فرستاده و باقی هدایا را میان حاضران پخش

 می‌کرد. ?? روز مانده به نوروز، دوازده ستون با آجرهای گلی

 در محوطه کاخ برپا شده، و دوازده نوع دانه گیاه مختلف بر

 بالای هریک از آنها کاشته می‌شد. در روز ششم نوروز، گیاهان

 تازه روییده شده بر بالای ستونها را برداشته و آنها را کف کاخ

 می‌پاشیدند و تا روز ?? فروردین که به آن روز مهر می‌گفتند،

 آنها را برنمی داشتند.

جشن‌هایی که از آن روزگار به یادگار مانده، هیچ یک به طول و

 تفصیل نوروز نیست. نوروز جشنی است که یک جشن

 کوچک‌تر (چهارشنبه سوری) به پیشواز آن می‌آید و جشنی

 دیگر (سیزده به در) به بدرقه آن. و نماد آن انداختن سفره

 هفت سین است.

نوروز در گذشته دارای آداب چندی بوده‌است که امروز تنها

 برخی از آنها برجای مانده و پاره‌ای در دگرگشت‌های زمانه از

 بین رفته‌اند. از رسم‌های بجا مانده یکی راه افتادن حاجی

 فیروز است.

نوروز در آیات و روایات

در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی درباره نوروز روایات متعددی

 وجود دارد، در جلد ? ???بیش از ? ???صفحه به نقل از امام

 صادق نقل شده‌است که به معلی بن خنیس فرمودند:ای

 معلی! همانا نوروز روزی است که پروردگار جهان از بندگانش

 پیمان گرفت که او را پرستش کنند، به او شرک نورزند و به

 پیامبران و امامان ایمان بیاورند، نوروز اولین روزی است که

 خورشید در آن طلوع کرد و بادهای ناگهانی وزیدن گرفت و

 ستاره زمین در چنین روزی ایجاد شد، روزی است که علی در

 نهروان پیروز شد و گلهای زمین در آن روز خلق شد، در چنین

 روزی کشتی نوح بر کوه جودی نشست، همان روزی که

 جبرئیل بر پیامبر نازل شد، همان روزی که ابراهیم بتها را

 شکست، روزی که پیامبر؛ علی را بر دوش خود حمل کرد تا

 بتهای قریش را سرنگون کند و در چنین روزی است که مهدی

 ظهور خواهد کرد

آیین‌های نوروزی

خانه‌تکانی

خانه‌تکانی از دیگر آئین‌های نوروز است. ده پانزده روز مانده به

 نوروز (سال نو)خانه تکانی شروع می‌شود. در این آئین، همه

 وسایل خانه گردگیری و شستشو می‌شود و پاک و پاکیزه

 می‌گردد.

 

چنان زوایای خانه را می‌روبند که اگر تا یک سال دیگر هم آن

 زوایا از چشم خانم خانه پنهان بماند یا فرصت پاکیزه سازی آنها

 به دست نیاید، قابل تحمل باشد.

 

وسواس برای این پاکیزه سازی تا به حدی است که در و دیوار

 خانه اگر نه هر سال، هر چند سال یکبار نقاشی می‌شود.

 

پس از خانه تکانی، نوبت سبزه کاشتن می‌شود. مادران حدود

 یک هفته مانده به نوروز، مقداری گندم و عدس و ماش و

 شاهی در ظرف‌هایی زیبا می‌ریزند و خیس می‌دهند تا آهسته

 آهسته بروید و برای سفره نوروزی آماده گردد.

 

کارت شادباش

کاری که پس از شکل گیری روش‌های جدید ارتباطی مانند

 نامه‌نگاری، یا شکل جدیدتر آن نامه‌های الکترونیکی رواج

 یافته، ارسال کارت شادباش است؛ یک هفته پیش از آغاز سال

 نو، زمان ارسال کارت‌های شادباش فرا می‌رسد، فرستادن

 کارت شادباش برای همه دوستان و آشنایان، و اقوامی که در

 دیگر کشورها یا شهرها زندگی می‌کنند، البته کاری

 پسندیده‌است، امروزه و بعد از رواج تلفن بیشتر به یک تلفن

 برای گفتن تبریک سال نو پس از تحویل سال بسنده می‌کنند.

دید و بازدید

دید و بازدید رفتن تا پایان روز ?? فروردین ادامه دارد. اما معمولاً

 در همان صبح نوروز به دیدن اقوام نزدیک، مانند پدر و مادر، پدر

 بزرگ و مادر بزرگ، پدر و مادر زن یا شوهر، عمه، عمو، خاله،

 دائی و... می‌روند.

 

روزهای بعد نوبت اقوام دورتر فرا می‌رسد و سر فرصت به دیگر

 اقوام و دوستان سر می‌زنند و دیدارها تازه می‌کنند. حتی اگر

 کسانی در طول سال به علت کدورت‌هایی که پیش آمده از

 احوال پرسی یکدیگر سر باز زده باشند، این روزها را فرصت

 مغتنمی برای رفع کدورت می‌شمارند و راه آشتی و دوستی

 در پیش می‌گیرند.

 

مسافرت نوروزی

از آنجا که مدارس در ایام نوروز تا ?? فروردین تعطیل است،

 فرصت خوبی برای سفر کردن به دست می‌آید. پس گروه

 کثیری از مردم به شهرهای دیگر و نقاط خوش آب و هوا ی

 کشور که در ایام نوروز از آب و هوای معتدل برخوردار است،

 سفر می‌کنند. اما این سفرها نیز خالی از دید و بازدید نیست.

 مردم به دیدار یکدیگر می‌روند و دیگران را به شام و ناهار دعوت

 می‌کنند. سفرهای زیارتی نیز که از دیرباز مرسوم بوده،

 همچنان رونق دارد. به این معنی که عده زیادی شب عید به

 مشهد می‌روند و پس از یکی دو روز به خانه و کاشانه خود باز

 می‌گردند.

 

غذاهای روز اول عید

اغلب مردم، روز اول عید نوروز سبزی پلو و ماهی، کوکو سبزی

 و آش می خورند. اگرچه غذاهایی دیگری نیز رواج دارد. برای

 مثال کردها صبح روز اول عید خورشت قورمه سبزی می پزند.

دیگر آیین‌ها

آداب و سنن مربوط به نوروز در گذشته بیش از امروز بوده‌است.

تا چند دهه پیش در برخی نواحی ایران، نوروزی خوانی مرسوم

 بوده‌است. در گیلان و مازندران و آذربایجان، از حدود یک ماه

 پیش از فرارسیدن نوروز، کسانی در روستاها راه می‌افتادند و

 اشعاری در باره نوروز می‌خواندند. اشعاری که بنا بر تعلقات

 مذهبی شیعیان با مضامین مذهبی آمیخته بود و ترجیع بند آن

 چنین بود:

باد بهاران آمده، گل در گلستان آمده / مژده دهید بر

 دوستان، ...

این پیک‌های نوروزی در مقابل نوروزی خوانی از مردم پول یا

 کالا می‌گرفتند و سورسات نوروزی خود را جور می‌کردند.

تا چهل پنجاه سال پیش به راه انداختن «میر نوروزی» نیز یکی

 از آئین‌های رایج بوده‌است. داستان میر نوروزی این است که

 در پنج روز آخر سال اداره و فرمانروایی شهر را به فردی از

 پائین‌ترین قشرهای اجتماعی می‌سپردند و او نیز چند تن از

 مردم عوام را به عنوان خدم و حشم و عامل خود انتخاب

 می‌کرد و فرمان‌های شداد و غلاظ علیه ثروتمندان و قدرتمندان

 می‌داد.

آنها نیز در این پنج روز حکم او را کم و بیش مطاع می‌دانستند و

 تنها در موارد پولی به چانه زدن می‌پرداختند. پس از آن پنج روز

 نیز میر نوروزی مطابق سنت از مجازات معاف بود و هیچ کس

 از او بازخواست نمی‌کرد که چرا در آن مدت پنج روز چنین و

 چنان کرده‌است.

شهرستان چابهار

این شهرستان با13161کیلومترمربع وسعت یکی از شهرستانهای جنوبی استان سیستان وبلوچستان است که دارای 216681نفر جمعیت می باشد.براساس آخرین تقسیمات جغرافیایی از شمال به نیکشهرازشرق به پاکستان،ازجنوب به دریای عمان واز غرب به شهرهای جاسک .کهنوج محدود بوده،بامرکزیت بندرچابهار از2شهربنامهای(چابهار،نگور)سه بخش(مرکزی،دشتیاری،پلان)،7دهستان و549آبادی دارای سکنه تشکیل شده است وتامرکز استان690کیلومترفاصله دارد.

دوره اسلامی

1- کتاب معماری اسلامی اتینگهاوزن و گرابار، انتشارات سمت

2- کتاب معماری اسلامی شیلا بلر و جاناتان بلوم، انتشارات سمت

3- کتاب معماری اسلامی هیلن براند

4- کتاب سفالگری اسلامی فائق توحیدی، انتشارات سمت

5- جزوه های اسلامی دکتر لاله، کریمیان، بیانی و مهجور

6- کتاب معماری اسلامی کیانی، انتشارات سمت (کتاب کوچک)

7- کتاب معماری اسلامی کیانی، انتشارات سمت (کتاب بزرگ)

دوره اشکانی و ساسانی

2- کتاب اشکانیان مالکوم کالج

3- کتاب اشکانیان یعقوب محمدی فر، انتشارات سمت

4- کتاب تاریخ ایران کمبریج، جلد سوم، انتشارات امیر کبیر

5- کتاب تجدید حیات هنر و تمدن، جرجینا هرمان

6- جزوه ساسانی نیکنامی

7- جزوه های اشانی و ساسانی محمدی فر

8- کتاب ساسانیان شیپمن

9- کتاب اشکانیان شیپمن

دوره ماد و هخامنشی

2- کتاب از زبان داریوش، هاید ماری کخ

3- جزوه های ماد و هخامنشی دکتر فیروزمندی

4- مقاله هخامنشیان مصر رحیم ولایتی در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران

منابع دوره پیش از تاریخ بین النهرین کنکور کارشناسی ارشد

2- کتاب بین النهرین دکتر مجید زاده (3 جلد)، جلد اول تا آخر دوره مس و سنگی، انتشارات نشر دانشگاهی

3- جزوه های سال های مختلف پیش از تاریخ بین النهرین دکتر طلایی

4- کتاب ایران - بین النهرین - مصر دکتر شهمیرزادی، بخش بین النهرین، انتشارات میراث فرهنگی

دوره پیش از تاریخ ایران

2- کتاب عصر آهن ایران دکتر حسن طلایی، انتشارات سمت

3- کتاب عصر مفرغ ایران دکتر حسن طلایی، انتشارات سمت

4- کتاب گاهنگاری ایران، ویت و دایسون

5- کتاب باستان شناسی غرب ایران فرانک هول، فصل دوم، انتشارات سمت

6- کتاب پیش از تاریخ دشت قزوین دکتر فاضلی، انتشارات دانشگاه تهران

7- کتاب منشا نهادهای حکومتی در پیش از تاریخ فارس (تل باکون) دکتر علیزاده

8- کلیه جزوات پیش از تاریخ ایران دکتر فاضلی و دکتر طلایی

9- مقالات دکتر فاضلی در ارتباط با گاهنگاری دشت تهران و دشت قزوین

10- کتاب سیلک کاشان گیرشمن، انتشارات میراث فرهنگی

11- کتاب پیش از تاریخ ایران ملک شهمیرزادی، انتشارات میراث فرهنگی

دیگر منابع مورد نیاز کنکور کارشناسی ارشد باستان شناسی

2- کتاب زبان تخصصی باستان شناسی، انتشارات سمت

کَلیله و دِمنه کتابی‌است از اصل هندی که در دوران ساسانی به فارسی میانه ترجمه شد. کلیله و دمنه کتابی پندآمیز است که در آن حکایتهای گوناگون (بیشتر از زبان حیوانات) نقل شده‌است. نام آن از نام دو شغال با نامهای کلیله و دمنه گرفته شده‌است. بخش بزرگی از کتاب اختصاص به داستان این دو شغال دارد.

مجتبی مینوی درباره این کتاب می گوید: کتاب کلیله و دمنه از جمله آن مجموعه‌های دانش و حکمت است که مردمان خردمند قدیم گردآوردند و «بهرگونه زبان» نوشتند و از برای فرزندان خویش به میراث گذاشتند و در اعصار و قرون متمادی گرامی میداشتند، میخواندند و از آن حکمت عملی و آداب زندگی و زبان می آموختند.

در طول قرن‌ها، قشرهای پیاپی از هویت‌ها، فرهنگ‌ها و باورها سرزمینی را که امروزه افغانستان نامیده می‌شود بازشناسانده‌اند. این تداوم روند تاریخی، تنوعی پرباری را بوجود آورده که میراث فرهنگی باستانی این کشور را ترسیم می‌کند: از پیکره‌های یونانی-بودایی گندهارا گرفته تا نگاره‌هایِ دیواریِ مغاره‌های بامیان و تا نقوش تذهیب و خوشنویسی که زینت‌بخش بناهای دوران نخستین اسلامی هستند.

همانطور که از میان‌رودان (بین‌النهرین؛ عراق امروزی) به‌سبب تمدن‌های کهن و باستانی‌اش به‌عنوان "گهوارهٔ تمدن"، و از مصر باستان به‌سبب اهرام باستانی‌اش به‌عنوان "عجایب دنیای باستان" خوانده می‌شود، از افغانستان نیز به‌سبب موقعیت مهم و حساس ژئواستراتژیکی و ژئوپولیتیکی‌اش و حضور موزائیکی غنی از فرهنگ‌ها و تمدن‌های بزرگ در تاریخ هزاران سالۀ این سرزمین به‌عنوان "چهارراهِ فرهنگ‌های باستان" یاد می‌شود.

افغانستان، امروزه با داشتن بیش از ده هزار پایگاه باستان‌شناسی مهم، بعد از مصر دومین غنی‌ترین و ارزشمندترین گنجینه‌های باستان‌شناسی دنیا را در خود جای داده‌است.افغانستان یکی از معدود کشورهای منطقه است که فهرست پایگاه‌های باستان‌شناسیِ آن در کتابی دو جلدی زیر عنوانِ فهرست پایگاه‌های باستان‌شناسیِ افغانستان (عنوان فرانسوی: Catalogue des sites archeologiques d'Afghanistan/عنوان انگلیسی: Archaeological gazetteer of Afghanistan)، نوشته وارویک بال در سال ۱۹۸۲ میلادی در پاریس به چاپ رسید. در این مجموعه دو جلدی جزئیات ۱۲۷۱ پایگاه عمده باستان‌شناسی افغانستان آمده، که این رقم تنها %۱۰ از کُل مجموعه پایگاه‌های باستان‌شناسی در افغانستان را در بر می‌گیرد.

براساس آثار بدست‌آمده از این پایگاه‌ها، بروشنی دیده می‌شود که افغانستان پیوندگاه فرهنگ‌های مهم خاورمیانه، آسیای مرکزی، آسیای جنوبی و یونان باستان بوده و اقوام مختلف از عصر پارینه‌سنگی، طی دوره‌های مختلف تاریخی در این سرزمین زندگی کرده‌اند

تیسفون نام یکی از پایتخت‌های باستانی ایران است که در کشور عراقِ امروزی واقع شده‌است.این شهر در دوران اشکانیان به عنوان پایتخت غربی ایران در منطقهٔ میان‌رودان بنا نهاده شد، و در دوران ساسانی اهمیت خود را به عنوان مرکز قدرت سیاسی و اقتصادی حفظ کرد. پس از حمله اعراب به ایران، شهر تیسفون به تاراج رفت و رفته‌رفته متروکه گشت.

تیسفون حدود ششصد سال پایتخت ایران بود و از گودرز دوم (حک: ۴۱ ـ۵۱ میلادی) تا اردوان پنجم (حک: ۲۵۹ـ ۲۲۶ میلادی) در دورهٔ اشکانیان، و از اردشیر اول (حک : ۲۲۶ـ ۲۴۱ میلادی) تا یزدگرد سوم (حک : ۱۱ـ۳۱/ ۶۳۲ـ۶۵۱) در دورهٔ ساسانیان در تیسفون حکومت کردند. پس از اسلام سلمان فارسی در روزگار خلافت عمر حاکم تیسفون شد.  کاخ با شکوه ساسانیان را که هنوز آثار آن در جانب خاوری دجله نمایان است، اعراب ایوان کسری نام دادند. این ایوان چنانکه یعقوبی گوید در شهر اسبانبر واقع بود. عمارت مهم دیگری نیز وجود داشت موسوم به کاخ سفید که در یک میلی شمال شهر کهنه دیده می‌شد ولی این عمارت از آغاز سده ۴ق چنان رو به خرابی رفت که اثری از آن نماند و به این جهت است که تاریخ‌نویسان پس از آن، کاخ سفید و ایوان کسری، هر دو را با نام طاق کسری دانسته‌اند و آن یگانه اثریست که تا امروز از بناها و عمارت‌های پادشاهان ساسانی در آن مکان پایدار مانده‌است.

تاق کسری (تاق خسرو) یا ایوانِ مداین نام کاخ پادشاهان ساسانی در شهربغداددر ساحل خاوری رود دجله و از مهمترین سازه‌های دوران ساسانیان است.

بیشتر گمان می‌شود که طاقِ کسری در تیسفون جای‌دارد ولی تیسفون، اسبانبر و چند شهر کوچک دیگر مانند بغداد، روی هم شهرگان یا مدائن را تشکیل می‌دادند.

طاق اصلی این کاخ بلندترین طاق خشتی ساخته شده به دست انسان می‌باشد. بلندای این طاق ۳۵ متر، پهنایش ۲۵ متر و درازایش ۵۰ متر است.

بنابر آنچه در نوشتار پهلوی خدای‌نامگ آمده‌است این کاخ به دستور شاپور اول ساخته‌شده‌است.

بازمانده این کاخ هنوز در کشور کنونی عراق به‌جاست. ابوجعفر منصور خلیفه عباسی کوشید تا آن را ویران کند ولی در این کار ناکام ماند.

سپاه جاویدان یا گارد جاویدان نیروهای خبره‌ای از سربازان بودند که برای ایفای دو نقش تربیت شده بودند؛ هم به عنوان گارد شاهنشاهی و هم به عنوان عضوی از ارتش در جنگ‌های ایران و یونان در دوران هخامنشی ایفای نقش می‌کردند.

داریوش بزرگ برای این‌که بتواند از سرزمین ایران پاسداری کند، نیروی ویژه‌ای به وجود آورد به‌نام سپاه جاویدان؛ آن‌هم در سال ۴۶۵ پیش از میلاد یعنی زمانی که بسیاری از کشورها هنوز ارتشی نداشتند و هنوز از نظم نظامی ناآگاه بودند. رویدادنگاران نوشته‌اند که سپاه جاویدان از بین جوانان بلندبالا و نیرومند و خوش‌سیما گزینش می‌شد. این سپاه ۶ سال باید دورهٔ آموزشی را پشت سر می‌گذاشت. در این آموزشگاه افزون بر دانش آن زمان فنون جنگی را نیز فرا می‌گرفتند، ولی مهم‌تر از همه این‌ها، پرورش اخلاق بود که برای آن‌ها ارزش داشت.

شمار آن‌ها به ده هزار تن می‌رسید. این سپاه به ده هنگ هزار نفری بخش می‌شد. از آن روی به آن سپاه جاویدان می‌گفتند که هیچ‌گاه از شمار آن‌ها کم نمی‌شد. اگر یک نفر بازنشسته یا کشته می‌شد، به‌شتاب فرد جدیدی جای او را پر می‌کرد. این سپاه ده هزار نفری در آن هنگامه از نظر دلیری نمونه بودند و از نظر جوانمردی یگانه.فرماندهی این سپاه در زمان خشایارشا بر عهده هایدرانوس بود.

فَلَک‌الافلاک یا دژٍ شاپورخواستقلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است. فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می‌شود. قلعه فلک‌الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه خرم‌آباد قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم‌آباد است. این بنا مربوط به دورهٔ ساسانیان است و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

قدیمی ترین آثار نقاشی یافت شده درایران مربوط به دوران نوسنگی حدود ۸ هزارسال قبل ازمیلاد بوده که برصخره های غار دوشه درشهرستان چگنی لرستان قابل مشاهده است . این صخره نگاره ها صحنه های رزم وشکار با تیروکمان وحیواناتی چون اسب، بزکوهی و سگ را نشان می دهد که به شیوه ای ساده و ابتدایی و با ترکیبات مواد رنگی قرمز اخرایی، سیاه و اندکی زرد از سوی انسان های غار نشین با انگیزه اعتقادهای جادویی آن منطقه کار شده است.

غار میرملاس در حدود 18کیلومتری شمال شرقی کوهدشت قرار دارد. نقاشی‌ها و نگاره‌هایی بر دیواره‌های جنوبی و شمالی این غار باقی مانده است که بیشتر صحنه‌هایی از رزم، شکار، انسان و حیوان را نشان می‌دهد. نقوش حیواناتی چون گوزن، گاو، سگ، روباه و خصوصا اسب و سوار در حال تیراندازی و شکار و موضوعات رزمی با رنگ‌های قرمز و سیاه بر دیواره این غار نقش بسته است. اندازه صورت‌ها در نگاره‌های سنگی میرملاس بین ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر و اغلب با نقش‌های حیوانات به صورت نیمرخ است.
نفاشی های روی این غار فاقد هرگونه پوشش و محافظ می باشد. ورودی غار به علت ریزش طبقات فوقانی مسدود می باشد.نقوش دیواره ایوان غار توسط عوامل انسانی و طبیعت مخدوش شده و به سختی قابل مشاهده است.

براساس نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشینه این سنگ نگاره‌ها به هزاره دهم ق .م یعنی بیش از ۱۲ هزار سال پیش می‌رسد.البته این تاریخ مورد اختلاف نظر می باشد.

در بالای کوه سرسرخین همچنین کوه همیان نیز از دیگر کوههای شهرستان کوهدشت چنین سنگ‌نگاره‌هایی هست.
سنگ نگاره های کوه میرملاس شهرستان کوهدشت در ردیف نقوش غارهای کرکس و لاسکو در فرانسه است.

سَلجوقیان یا سَلاجقه، یا آل سلجوق، نام دودمانی ترک نژاد است که در قرن‌های پنجم و ششم هجری قمری (یازدهم و دوازدهم میلادی) بر بخش‌های بزرگی از آسیای غربی، شامل ایران کنونی، فرمانروایی داشتند.

سلجوقیان زبان فارسی را زبان رسمی و درباری قرار دادند و وزیران این دوره، به‌ویژه عمیدالملک کندری و خواجه نظام‌الملک، خدمات مهمی به ادبیات فارسی و گسترش دانش‌ها کردند

مکتب تبریز دوم به دومین دوره از مکتب نگارگری ایرانی تبریز گفته می‌شود.

پیدایش

شاه اسماعیل در سال ۹۰۶ ه.ق پس از شکست دادن آق‌قویونلوها تبریز را به پایتختی برگزید. کتابخانه سلطنتی آق‌قویونلوها در اختیار او قرار گرفت و هنرمندانی که در کتابخانه آق‌قویونلوها کار می کردند به خدمت او در آمدند.

شاه اسماعیل آن‌ها را به ادامه کارهای هنری که در دست داشتند، واداشت. یکی از هنرمندان برجسته مکتب ترکمان تبریز، سلطان محمد تبریزی بود که به خدمت شاه اسماعیل درآمد و از این زمان به بعد یکی از پایه‌های محکم مکتب جدیدالتأسیس تبریز دوره صفوی شد.

شاه اسماعیل در سال ۹۱۶ ه. ق به هرات حمله برد و آنجا را به تصرف خود درآورد و سنت و دستاوردهای غنی و شکوهمند مکتب هرات دوره تیموری را به ارث برد. او از قرار معلوم بعضی از آثار نفیس و کتب ارزشمند مکتب هرات را به تبریز منتقل کرد.

شاه اسماعیل سپس فرزند دو ساله خود تهماسب میرزا را همراه یکی از امیران قزلباش، حاکم هرات کرد. تهماسب سپس فرزند دو ساله خود تهماسب میرزا در هرات زیر نظر استادان برجسته به فراگیری نقاشی و خطاطی پرداخت. او پس از گذراندن هشت سال در هرات به تبریز بازگشت و در سال ۹۳۰ ه. ق به سلطنت رسید. ظاهراً او همراه خود شماری از هنرمندان مکتب هرات از جمله کمال‌الدین بهزاد را به تبریز آورد. شاه اسماعیل در سال ۹۲۸ ه. ق فرمان کلانتری کتابخانه را به نام بهزاد صادر و او را سرپرست کتابخانه سلطنتی کرد.

شاه تهماسب که شیفته نقاشی و خطاطی بود پس از رسیدن به سلطنت به حمایت از این هنرها پرداخت و هنرمندان زیادی از مکتب هرات و ترکمان را در پروژه‌های شکوهمند کتاب آرایی به کار گرفت و بدین ترتیب آثار مکتب تبریز دوره صفوی پدیدار شد و مکتب تبریز که یکی از مکاتب درخشان هنر نگارگری ایران است شکل نهایی خود را پیدا کرد و آثار شکوهمندی چون شاهنامه شاه تهماسبی و خمسه نظامی شاهی را تولید کرد.^[۱]

پس از بقدرت رسیدن شاه اسماعیل هنرمندان در تبریز گرد آمدند و در کتابخانهٔ سلطنتی که ریاست آن را بهزاد بعهده داشت به فعالیت پرداختند . قاسم علی شیخ زاده و میرک که همراه بهزاد از هرات به تبریز آمده بودند شیوه ای را بنیاد گذاشتند که بر دوش بهزاد و شاگردانش بود. شهرت بهزاد هنرمندان پس از خود را تحت تاثیر قرار داد و بسیاری آثار خود را با نام و امضای او ارائه می دادند. شاه تهماسب از اوان کودکی به فرا گیری خط و نقاشی پرداخت وطراحی نزاکت قلم را به مرتبه کمال رسانید .او در جوانی استادان معروف را گرد آوری کرد ولی در اواخر عمر به این هنرمندان توجه کمتری داشت به طوری که بسیاری از آنان دردربار ابراهیم میرزا در مشهد گرد آمدند وسبکی دیگر را به وجود آوردند.

نقاشان مکتب تبریز سطح تخت نقاشی را شکستند و ترکیب بندیهای چند سطحی آفریدند .همه چیز آکنده از حرکت و جنبش بود رنگها درخشان و پرکشش و حالت مورد نظر را به وجود می آورد.

از مشخصه‌های نقاشی دورهٔ صفوی لباس و پوشش سر اشخاص است. یکی از نقاشان بزرگ این دوران استاد محمدی استاد طراحی با قلم بود. از مشخصات آثار او تصویر اشخاص بلند قامت با صورت گرد و کوچک و واقع بین بود در ترسیم مناظر زندگی در نواحی روستانی است. او از جمله کسانی است که بر روی نگارگران پس از خود تاثیر بسزایی داشته است و او را استاد رضا عباسی می نامند. در همین دوران چند نگار گر دیگر با اسامی شبیه نام استاد رضا عباسی می زیسته اند.توجه رضا عباسی به خود انسان بیشتر از فضای اطراف اوست. این نکته حتی در تأکید پرداخت اودر شکل انسان نسبت به زمینه‌های ساده ای که در آثارش استفاده کرد، کاملاً روشن است. ظرافت کارهای دورانی جوانی رضا عباسی، یاآور و احیا کننده سنتهای متزلزل نسل قبل نقاشان صفوی در دربار شاه تهماسب بود ولی در اواخر، طرحهای او تحت تاثیر تجارب زندگی اشرافی زمان خود و گذشت عمر، لطافت خود را از دست داد و خشن شد.موضوعات او بیشتر از بین افراد طبقات پایین جامعه انتخاب شده و از طرف دیگر نفوذ و رواج نقاشی اروپایی در آثار این استاد بی تاثیر نبوده است.

شاگردان زیادی نزد او تربیت یافتند که هر کدام سبک و روش وی را ادامه داده اند که مهمترین آنها عبارتند از: محمد شفیع عباسی، افضل الحسینی، محمد معین مصوّر، محمد علی، محمد یوسف و محمد قاسم. از این زمان به بعد، نقاشی دیگر در خدمت کتاب آرایی نیست و شکلی مستقل به خود می گیرد. این نکته در آثاری که از هنرمندان به اروپا رفته آشکارتر است. از معروفترین این هنرمندان محمد زمان نام دارد. نقاشی‌های او کاملاً بر اساس نقاشی غربی است. موضوع نقاشیهای محمد زمان در مواردی، رابطه ای با فرهنگ اسلامی – ایرانی ندارد. اما در مواردی هم جنبه‌های فرهنگی زمان خود نظر داشته است، که از جمله آنها تصاویری است که بر مبنای ادبیات فارسی کشیده است . اما یک تفاوت بین آثار محمدزمان و دیگران وجود دارد، و آن گرایش به اصول طبیعت پردازی است، یعنی بعد نمایی، سایه پردازی و غیره، از این رو، در آثار محمد زمان دیگر نه غنای رنگهای شفاف و تخت بهزاد را می توان دید، و نه ظرافت و سرزندگی خط‌های رضا عباسی را.

در دوره صفوی در پی تماس‌های مکرر ایرانیان و اروپائیان ابداعاتی بروز نمود و موجب تحول در هنرهای تجسمی ادوار پس ازخود گردید."از ویژگی‌های نقاشی‌های صفوی، وابستگی و همانندی‌های سبک‌شناسی در نقاشی‌های نسخ خطی و دیوار نگاره هاست. به نحوی که بررسی و مطالعه هر کدام، شناخت آثار گروه دیگر را در پی خواهد داشت.

مکتب تبریز اول

کمال‌الدین بهزاد بزرگ‌ترین و مشهورترین نقاش نگارگری ایرانی (مینیاتور) اهل هرات در قرن دهم هجری بود. تاریخ تولد و وفاتش معلوم نیست، بقولی در۹۴۲ ه‍ . ق. درگذشت. استاد او بقولی امیر روح‌الله معروف به میرک نقاش هراتی کتابدار سلطان حسین بایقرا، و بقول دیگر پیر سیداحمد تبریزی بود؛ و کسان دیگری را نیز نام برده‌اند. چیزی نگذشت که نزد علیشیر نوایی و سپس در دربار سلطان حسین بایقرا در هرات تقرب یافت. و پس از برافتادن تیموریان خراسان بدست محمد شیبانی همچنان در هرات ماند و بعد از استیلای شاه اسماعیل اول صفوی بر ازبکان، همراه وی به تبریز رفت. و در ۹۲۸ ه‍ . ق. به ریاست کتابخانهٔ سلطنتی منصوب گردید. در دورهٔ شاه طهماسب صفوی نیز در کمال عزت و احترام میزیست، و سرانجام در تبریز درگذشت. و در همانجا در جوار کمال‌الدین خجندی شاعر مدفون شد.

آثار بهزاد

نظر به شهرت بهزاد، طی قرن‌ها کسان بسیاری کارهای او را تقلید کرده و نامش را بر تصویرهای بیشمار گذاشته‌اند. از اینرو تمیز دادن تصویرهای اصلی او کار دشواری است. این تحقیقات مخصوصاً پس از برپا شدن نمایشگاه هنر ایرانی در لندن (۱۹۳۱ م.) تا حدی به نتیجه رسیده‌است. اساس اطلاعاتی که از کار او در دست است تصویرهایی است که با امضای اصیل او در نسخه‌ای از بوستان سعدی نقش شده. و اینک در کتابخانهٔ ملی قاهره نگهداری می شود. شیوهٔ بکار بردن رنگ‌های گوناگون و درخشان تصویرها از حساسیت عمیق بهزاد نسبت به رنگ‌ها حکایت می‌کند. از این تصویرها چنین برمی‌آید که بهزاد بیشتر به رنگ‌های به اصطلاح «سرد» (مایه‌های گوناگون سبز و آبی) تمایل داشته، اما در همه جا با قرار دادن رنگ‌های «گرم» (به ویژه نارنجی تند) در کنار آنها، به آنها تعادل بخشیده‌است. تناسب یک یک اجزای هر تصویر با مجموعهٔ آن تصویر شگفت‌انگیز است. شاخه‌های پرشکوفه و نقش کاشی‌ها و فرشهای پرزیور زمینهٔ تصویرها نمودار ذوق تزیینی و ظرافت بی‌حساب بهزاد است. اما بیش از هر چیز واقع‌بینی اوست که کارهایش را از آثار نقاشان پیش از او متمایز ساخته‌است. این واقع‌بینی به خصوص در تصویرهایی به چشم می‌خورد که صرفاً جنبهٔ درباری ندارد و نشان‌دهندهٔ زندگی عادی و مردم معمولی است (شیر دادن مادیان‌ها به کره‌ها در مزرعه، تنبیه کسی که به حریم دیگری تجاوز کرده، خدمتکارانی که خوراک می‌آورند، روستائیان در کشتزار و غیره). دیگر اینکه صورت آدم‌ها به صورت عروسک‌وار و یکنواخت نقاشی‌های پیش از بهزاد شبیه نیست. بلکه هر صورتی نمودار شخصیتی است و حرکت و زندگی در آن دیده می‌شود. آدم‌ها در حال استراحت نیز شکل و حالاتی طبیعی دارند. بر کارهای دیگری که به بهزاد منسوب است امضای مطمئنی دیده می‌شود. به این جهت، تنها سبک تصویرها (ترکیب بیمانند نقش‌های تزئینی با صحنه‌های واقعی) می‌تواند راهنمایی برای تمیز دادن کارهای اصیل او به شمار آید. در میان تصویرهای بیشماری که در کتاب‌ها یا جداگانه به نام بهزاد موجود است اختلاف عقیده میان خبرگان بسیار است. اما بهرحال بسیاری از این کارها اگر ازآن خود استاد نباشند وابسته به مکتب او هستند. برخی از کتاب هایی که با تصویرهای منسوب به بهزاد مزین‌اند ازین قرارند:

• خمسهٔ امیر علیشیر نوائی (مورخ ۸۹۰ ه‍ . ق.، در کتابخانهٔ بودلیان).
• گلستان (مورخ ۸۹۱ ه‍ . ق. جزء مجموعهٔ روچیلد پاریس).
• خمسهٔ نظامی (مورخ ۸۴۶ ه‍ . ق. موزهٔ بریتانیائی).

ساختن قصر خورنق، اثری از استاد کمال‌الدین بهزاد

نفوذ بهزاد بیش از هر چیزی در کار شاگردان او دیده می‌شود. برخی از شاگردانش، مانند قاسم‌علی و آقا میرک، در کار خود بیش و کم به پای استاد رسیدند. با آنکه در زمان صفویه سبک مینیاتورسازی بار دیگر دچار تحول شد، نزدیک نیم قرن پس از بهزاد نفوذ او در کار نقاشان به چشم می‌خورد. نقاشان هراتی سبک بهزاد را به بخارا بردند و آنرا در دربار خاندان شیبانی پرورش دادند. کتابی بنام مهر و مشتری که در ۹۲۶ ه‍ . ق. در بخارا استنساخ شده نمودار آن است که سبک بهزاد در بخارا بهتر از تبریز حفظ شده‌است. مهاجرت برخی از نقاشان سبب اشاعهٔ سبک بهزاد در هندوستان نیز گردید.

نگارخانه

شکاف‌هايي که به تازگي پاي کوه نقش‌رستم و روي سطح زمين،‌ در فاصله دو يا سه متري کوهي که مقبره 4 شاه هخامنشي و نقش‌هاي دوره ساساني و ايلامي روي آن قرار گرفته، ايجاده شده زنگ خطري براي اين آثار مهم باستاني است. به گفته يک زمين‌شناس، خطري جدي نقش‌رستم را تهديد مي‌کند.

به گزارش CHN‌ پيش از اين ترک‌هايي در بدنه کوه نقش‌رستم، به خصوص در بخشي‌ که مقبره خشايارشاه واقع شده‌است ديده مي‌شد، که گفته مي‌شود بر ميزان اين ترک‌ها افزوده شده‌است. اما به تازگي ترک بزرگي در پاي اين مجموعه جهاني ايجاد شده و شنيده‌ها حاکي از آن است که استفاده از قنات‌هاي نزديکي اطراف اين محوطه باعث به وجود آمدن اين شرايط شده است.

«محمدرضا قدري»، زمين‌شناسي که پيش از اين روي رانش‌هاي قلعه زيويه نيز مطالعاتي داشته درباره شکاف‌هايي که به تازگي در نقش‌رستم ايجاد شده به CHN‌ مي‌گويد: «اين شکاف‌ها يک گسيختگي است که قبلا وجود نداشته و بايد جدي گرفته شود. چند عامل در پيدايش اين گسيختگي موثر است که لازم است به وسيله متخصصان از نزديک مورد بررسي قرار گيرد.»

وي در ادامه گفت: «کوه حسين که آثار نقش رستم روي آن ساخته شده‌است، مربوط به سازند گدوان است که از جنس آهک، رس و شيل تشکيل شده است. سطح زمين در پاي اين بخش از کوه بر خلاف ديگر قسمت‌ها که صاف و يکنواخت هستند، شيب کمي دارد که مي‌تواند به حرکت کند و نامريي لايه‌هاي رسي و شيلي بيانجامد.»

به گفته وي اما مساله مهم در پيدايش اين گسيختگي مربوط به لايه‌هاي آهکي بوده که ممکن است از زير دچار انحلال شده باشند.

قدري دراين‌باره گفت: «اين گسيختگي اگر عميق باشد لازم است سطح آبهاي زيرزميي اين محدوده مورد بررسي قرار گيرند. به نظر مي‌رسد اين شکاف و گسترش به افزايش فروروي آب‌هاي جاري و تداوم انحلال سنگ‌ها زيرين منجر مي شود که در صورت انحلال بيشتر سنگ‌هاي زيرين، سطح زمين در اين بخش دچار نشست و فروريزي مي‌شود.»

وي تاکيد کرد: «نشست زمين در هر اندازه و هر مقايس مکاني و زماني که روي دهد، براي آثار باستاني نقش‌رستم زيانبار است.»

اين زمين‌شناس درباره سفره‌هاي آب‌هاي زيرزميني محدوده کوه رحمت گفت: «سفره آب‌هاي زيرزميني کوه رحمت به صورت کارستي بوده که داراي بيلان آبي مثبت است. خروج آب‌هاي زيرزميني اين بخش به وسيله چشمه، کاريز و چاه‌هاي کارستي صورت مي‌گيرد. شرايط آبگيري و آبدهي اين سفره کارستي در فرايند انحلال لايه‌هاي آهکي موثر بوده که لازم است به صورت سيستماتيک مورد مطالعه قرار گيرد.»

قدري همچنين درباره ترک بزرگي که روي مقبره خشايارشاه به وجود آمده گفت: «يک شکستگي نيز به صورت عمودي در ديواره کوه روي مقبره خشايارشاه وجود دارد که ساختار و شرايط پيدايش آن با اين گسيختگي متفاوت است.»

به گفته دوستداران ميراث بنياد پاسارگاد بسياري از معادن اطراف کوه نقش‌رستم مجوزهايي براي استخراج گرفته‌اند که انفجارهاي ايجاد شده در اين معادن مي‌تواند باعث گسترش ترک‌هاي آثار نقش‌رستم شود.

نقش رستم نام مجموعه باستاني در شهرستان مرودشت استان فارس ايران است که يادمان‌هايي از ايلاميان، هخامنشيان و ساسانيان را در خود جاي داده‌است. آرامگاه چند تن از پادشاهان هخامنشي (از جمله داريوش بزرگ و خشايارشا)، نقش برجسته‌هايي از وقايع مهم دوران ساسانيان (از جمله تاجگذاري اردشيرپاپکان و پيروزي شاپور اول بر امپراتوران روم)، بنايي موسوم به کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ويران‌شده‌اي از دوران ايلاميان در نقش رستم قرار دارد.

سكه‌هايي باستاني از روزگار ساساني تا هنگامه‌ي يورش مغول، در «داراب»، پيدا شد.
اين سكه‌ها كه شمار آن‌ها به ٤٠ عدد مي‌رسد، دوم دي‌ماه، در شهر باستاني داراب از شهرهاي باستاني استان فارس، پيدا شده است.
سكه‌ها  به تلاش يگان حفاظت سازمان ميراث فرهنگي استان فارس،‌ يافت شده است.
شهر داراب از کهن‌شهرهای ایراني است كه ديرينگي‌‌اش را به روزگار هخامنشيان نسبت مي‌دهند. این شهر در گذشته، «دارابگرد» نامیده می‌شده است. دارابگرد، چنان‌كه از برخي نگاشته‌هاي كهن، برمي‌آيد، پايگاه و جايگاه اردشیر بابکان سردودمان ساسانيان بوده است. در كتاب‌هاي تاريخي آمده كه یکی از بزرگ‌ترین ضرابخانه‌های ايران در شهر دارابگرد، برپا بوده است و تا پس از ساسانيان نيز همچنان، ضرب سكه در آن انجام مي‌شده است. اين شهر كه طرحي دايره‌مانند داشته درمیان دشت بزرگی، ساخته شده است و پیرامون آن کَندَگ یا خندق بزرگی برای پاسداشت شهر از دشمنان، ايجاد كرده ‌بودند. با توجه به تپه‌هاي باستاني كه در اين گستره يافت شده، باستان‌شناسان، پيشينه‌ي منطقه را چندين هزاره برآورد كرده‌اند.

معاون ميراث‌فرهنگي اداره کل ميراث‌فرهنگی، صنايع‌دستی و گردشگری استان هرمزگان از کشفيات تازه در عمليات حفاری تپه مارون واقع در شهرستان رودان خبر داد.

«عباس نوروزي» در گفتگو با ميراث آريا، گفت: در اکتشافات و لايه‌برداري‌هاي اخير که در محوطه باستان‌شناسي تم‌مارون توسط گروه باستان‌شناسي انجام شده، ابزار جراحي مغز انسان مربوط به هزاره سوم پيش از ميلاد مسيح کشف شده است.

او ادامه داد: در گذشته نيز نمونه‌هايي از اين آثار در شهر سوخته سيستان مشاهده شده که در کف خانه‌هاي مسکوني هزاره‌هاي پيش از ميلاد پيدا شده‌اند.

معاون ميراث‌فرهنگي اين استان با اشاره به اينکه کشف چنين آثاري مي‌تواند نتايج مهمي در يافته‌هاي باستان‌شناسي را ثابت کند، اظهار داشت: دانش بشر در دوره‌هاي متوالي با شيوه‌هاي مختلف به بلوغ رسيده است و همچنين اقوام باستاني حاضر در اين مناطق از هوش و درايت منحصر به فردي در حل مشکلات و مسايل پزشکي برخوردار بوده‌اند.

«نوروزي» بيان داشت: همچنين در سطوح بالايي تم‌مارون نيز آثاري مربوط به دوره اشکاني مشاهده شده که نشان‌دهنده آن است که بشر در دوره‌هاي مختلف تاريخي در اين محوطه سکونت داشته است.

او شرايط جغرافيايي اين منطقه در گذشته را نيز تشريح کرد و افزود: اين منطقه داراي محدوده وسيعي از تپه‌هاي باستاني بوده و به دليل قرار گرفتن در ميان دو رود به بين‌النهرين کوچک شباهت داشته است.

دیوار بزرگ گرگان

ارنست هرتسفلد

گاندو یا تمساح پوزه‌کوتاه (نام علمی: Crocodylus palustris) نوعی کروکودیل بومی شبه‌قاره هند و مناطق اطراف است که در کشورهای هند، بنگلادش، پاکستان، ایران، سریلانکا و برمه زندگی می کند. گاندو تنها کروکودیل بومی پاکستان و ایران و بزرگ‌ترین خزنده این دو کشور، و همچنین پرشمارترین کروکودیل در کشور هندوستان است.

تغذیه

گاندو گوشتخوار است و رژیم غذایی متنوعی شامل انواع ماهی‌ها، خزندگان و پستانداران دارد. در واقع بیشتر مهره‌دارانی که به آب‌های محل زندگی گاندو نزدیک می‌شوند ممکن است به درون آب رفته و خوراک این تمساح شوند. حتی گاهی آهوی سامبار ۲۲۵ کیلویی و گاومیش اهلی ۴۵۰ کیلویی را شکار کرده‌است. آن‌ها حتی توانایی نبرد با ببر بر سر شکار را دارند و پیروزی هر یک از دو گونه دیده شده‌است. گاه نیز گاندوها طعمهٔ ببر شده‌اند. اما عادت آدمخواری در این کروکودیل منحصر یک مورد شکار یک کودک ۶ ساله در ایران می‌شود. به‌ندرت حمله‌های خفیفی نیز در حد گاز گرفتن دست و پا مشاهده شده که با توجه به تعداد بسیار کم احتمال می‌رود نوعی اشتباه در تشخیص شکار باشد. در کل وجود گاندو در برکه‌ها و استخرها تهدیدی برای مردم محلی نمی‌باشد به طوری که حتی بچه‌ها در این برکه‌ها شنا کرده و زنان با آسودگی خاطر در کنار برکه‌ها به شستن ظرف و لباس می‌پردازند.

با توجه به تحرک پائین و خونسرد بودن مصرف غذای آن به‌طور متوسط روزانه ۵/۱ تا ۲ کیلوگرم گوشت است.

گاندو در ایران

به گاندو در ایران، تمساح ایرانی نیز گفته می‌شود. زیستگاه اصلی این تمساح ۳۸۰ هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در چابهار و بخش دیگر آن در شهرستان ایرانشهر قرار دارد. این مناطق با نام منطقهٔ حفاظت شدهٔ گاندو تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران قرار دارند. بیشتر این تمساح‌ها در برکه‌های میان راسک و باهوکلات و باتلاق‌های دلگان و کلانی (در جنوب استان سیستان و بلوچستان) متمرکز هستند. تعداد این گونه در ایران حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ رأس برآورد می‌شود.

مشخصات

گاندوها در حال آفتاب گرفتن در هند

گاندو در پارک ملی چیتوان، نپال

این تمساح دارای پوزه‌ای پهن است که فک بالایی ۱۹ دندان و فک پایینی ۱۵ دندان دارد. در قسمت پشت سر و در ناحیه گردن دو جفت صفحه شاخی بزرگ دیده می‌شود. دارای پاهای کوتاه بوده و پنج انگشت منتهی به ناخن‌های بلند در پاهای جلوئی و چهار انگشت منتهی به ناخنهای کوتاه تر در پاهای عقبی دیده می‌شود. رنگ عمومی بدنش زیتونی تا قهوه‌ای بوده و شکمی بدون فلس و به رنگ سفید متمایل به زرد دارد.

میانگین اندازهٔ این کروکودیل در نرها ۳ متر و ماده‌ها ۲٫۴۵ متر است. البته نرهای مسن ممکن است بسیار بزرگتر شده و به ۴ تا ۵٫۵ متر طول و ۵۵۰ کیلوگرم وزن برسند. البته گاندوهای ایران به‌ندرت به ۳ متر می‌رسند و بزرگترین گاندو مشاهده شده ۳٫۶ متر طول داشته‌است. دم این حیوان که نیمی از طول بدن آن را تشکیل می‌دهد، آن‌قدر قدرتمند است که می‌تواند استخوان بدن پستاندار بزرگ جثه‌ای را با ضربه‌ای قوی خرد کند و آرواره‌های وی آن‌چنان محکم است که می‌تواند بزرگترین استخوان‌ها را به‌راحتی خرد کند. از ویژگی‌های دیگر گاندو اسید معدهٔ بسیار قوی است که این جانور را قادر به هضم اشیاء سخت و سفت می‌کند و همچنین وجود پرده‌ای بنام ‪Veium Pahatinum‬ در بدن این تمساح که راه ورود آب به معده را حتی در زمانی که دهان حیوان باز است، می‌بندد.

جفت‌گیری و تخم‌گذاری

فصل جفت‌گیری گاندو در اسفندماه و تخم‌گذاری آن در ماه خرداد است. گاندو با کندن گودال عمیقی در مکانی که از رطوبت کافی برخوردار باشد، حدود ۲۰ تا ۳۵ تخم می‌گذارد. ۶۰٪ تخم‌ها پس از ۶۵ روز تبدیل به نوزاد می‌شوند. توله‌ها با طولی برابر ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر به دنیا می‌آیند. تغذیهٔ نوزادان از حشرات و لارو آنها، دوزیستان و لارو آنها و بچه‌ماهی‌ها است، تنها ۵ تا ۱۰٪ نوزادان به سن بلوغ در ۵ تا ۱۰ سالگی می‌رسند و بقیه خوراک پرندگان شکاری و ماهی‌خوار، روباه، شغال، سگ، و بزمجه می‌شوند